Wieś Częstochowa rozwijała się głównie dzięki dogodnemu położeniu na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych, odbywających się tu targom i prawu do pobierania myta. W 1356 roku, za przyzwoleniem Kazimierza Wielkiego, nadano jej przywilej lokacyjny na prawie średzkim. Między 1370 a 1377, rokiem, po objęciu tutejszych ziem przez księcia Władysława Opolczyka, Częstochowa otrzymała prawa miejskie.
Następnym niezwykle istotnym dla rozwoju miasta była fundacja 1382 roku klasztoru Ojców Paulinów, sprowadzonych tu z Węgier przez Władysława Opolczyka. Osadzono ich na jasnogórskim wzgórzu, przekazując jako siedzibę istniejący kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Tam też paulini złożyli przywieziony przez fundatora klasztoru z Bełza na Rusi, otaczany wielką czcią obraz – wizerunek Matki Boskiej.
Rosnąca sława Cudownego Obrazu sprawiła iż – z założenia eremicki- klasztor stał się celem coraz liczniejszych pielgrzymek wiernych, a także miejscem składania cennych darów wotywnych. W tym czasie rozpoczęto rozbudowę kościoła na Jasnej Górze.
W 1430 roku klasztor stał się miejscem bandyckiego napadu podczas którego sprawcy nie tylko splądrowali i ograbili obiekt, ale także dokonali profanacji i nie odwracalnego zniszczenia obrazu Matki Boskiej. Obraz odnowiony został na polecenie króla Władysława Jagiełły przez średniowiecznych artystów, którzy zdjęli z deski resztki pierwotnej ikony i namalowali wierną jej kopię. Dla upamiętnienia barbarzyńskiego napadu, na obrazie w miejscu cięć szablą dokonanych przez rabusiów, zaznaczono rylcem ślady.
Bardzo pomyślny dla życia gospodarczego i rozwoju Częstochowy był wiek XVI, aż do połowy w. XVII, kiedy to otrzymała ona szereg przywilejów ekonomicznych. W 1826 roku nastąpiło formalne zatwierdzenie połączenia Starej i Nowej Częstochowy w jeden organizm miejski. Miasta połączone zostały wytyczoną w 1818 roku wspólną arterią komunikacją Aleją Najświętszej Marii Panny, kontynuowano rozpoczętą wcześniej regulację zabudowy. W 1846 roku po uruchomieniu linii warszawsko – wiedeńskiej, Częstochowa otrzymała bardzo dogodne połączenie komunikacyjne z Warszawą.
Koniec XIX wieku to okres dynamicznego rozwoju miasta. W oparci m.in. o kapitał belgijski, francuski i niemiecki rozwijał się przemysł włókienniczy, chemiczny i galanteryjny. W latach 1897-1902 powstała obecna Huta „Częstochowa”. Zwiększyła się szybko liczba ludności, wznoszono nowe zabudowania mieszkalne i osiedla.
W kolejnych latach: 1979, 1983, 1987 oraz 1991 z pielgrzymką na Jasnej Górze przebywał Ojciec Święty Jan Paweł II. W 1991 roku Częstochowa była miejscem spotkania papieża z ponad 1,5 milionową rzeszą młodych ludzi z całego świata, podczas VI Światowego Dnia Młodzieży.
Uchwałą nr 249/XXIX/92 Rady Miasta Częstochowy z 25 czerwca 1992 r. ustalono, że herbem Częstochowy jest: w błękitnym polu tarczy godło przedstawiające warowne mury miejskie o barwie srebrnej (białej), z bramą pośrodku i siedmioma wieńczącymi blankami. Bramę zamyka opuszczona do połowy krata, natomiast nad otworem bramy wznosi się budowla wieży bramnej, z jednym oknem, zakończona trójkątnym daszkiem. Na szczycie wieże, każda posiadająca dwa wąskie okna, jedno nad drugim, oraz zakończone trzema blankami i trójkątnymi, czerwonymi daszkami. Na szczycie wieży po prawej stronie znajduje się wspięty lew w kolorze złotym (żółtym), a na szczycie wieży po lewej czarny kruk z bochnem chleba w dziobie. Lew i kruk zwrócone są ku sobie.
